Μη κρατικά πανεπιστήμια και Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

“Μη κρατικά πανεπιστήμια και Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας” των Γιάννη Βλατή & Λάζαρου Μαλούτα

Το τελευταίο διάστημα επανήλθε στην επικαιρότητα το θέμα της ίδρυσης μη κρατικών Πανεπιστημίων με αφορμή την διατυπωθείσα πρόθεση της Κυβέρνησης να εισηγηθεί σχετική νομοθετική πρωτοβουλία, αλλά και την διαβούλευση του σχετικού Νομοσχεδίου από την 18-2-2024.

Προβληματίζει βεβαίως η ένταση των αντιδράσεων εκείνων,  που υπερασπίζονται τη Συνταγματική πρόβλεψη για απαγόρευση ίδρυσης μη κρατικών Πανεπιστημίων, παραβλέποντας την πραγματικότητα, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες, η υψηλή ζήτηση για τριτοβάθμια εκπαίδευση ωθεί χιλιάδες νέους της πατρίδας μας (περισσότεροι από 40.000) να σπουδάσουν σε μη κρατικά Πανεπιστήμια χωρών των Βαλκανίων και της Κύπρου.

Όσοι δηλαδή έχουν την οικονομική δυνατότητα, σπουδάζουν σήμερα στο εξωτερικό, σε Πανεπιστήμια όπου καμία Ελληνική Εθνική Αρχή δεν ασκεί έλεγχο στα προγράμματα σπουδών ή τα τυπικά προσόντα των διδασκόντων.

Κατ΄ αρχάς, για το αν είναι συνταγματικά επιτρεπτή η ίδρυση μη Κρατικών Πανεπιστημίων, η εξαιρετικά τεκμηριωμένη άποψη των Ευάγγελου Βενιζέλου και Βασιλείου Σκουρή επί του θέματος δεν αφήνει πολλά περιθώρια διατύπωσης διαφορετικής άποψης και ιδίως σε μη ακαδημαϊκούς συνταγματολόγους, να διατυπώσουν διαφορετική άποψη.

Είναι φανερό ότι  ζήτημα της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων έχει τουλάχιστον δύο πτυχές, την οικονομική και την ακαδημαϊκή, και εγείρει μια σειρά προβληματισμών.

Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό νέων που σπουδάζουν στο εξωτερικό, όμως αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη ιδιωτικών πανεπιστημίων αλλά και στη στρεβλή λειτουργία της αγοράς εργασίας, καθώς ακόμη και σήμερα επικρατεί η αντίληψη ότι το πτυχίο εξασφαλίζει κατά κανόνα μια καλή θέση εργασίας.

Με την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων θα προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα ανισότητα μεταξύ περιφερειακών και κεντρικών πανεπιστημίων  και αυτή μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών, η οποία θα πλήξει ιδιαίτερα τα περιφερειακά πανεπιστήμια, τοποθετώντας τα δυστυχώς σε πορεία συρρίκνωσης και πιθανής υποβάθμισης. 

Αυτό θα συμβεί ανεξάρτητα από το γενικότερο όφελος, το οποίο ενδέχεται να προκύψει από την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας. Ανάμεσα στα οφέλη από την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την παραμονή στην Ελλάδα νέων ανθρώπων, που υπό τις παρούσες συνθήκες φεύγουν στο εξωτερικό για σπουδές, την προσέλκυση φοιτητών από άλλες χώρες και την προσέλκυση διδακτικού προσωπικού (Ελλήνων και αλλοδαπών).

Τα οφέλη όμως αυτά δεν θα αφορούν καθόλου την ελληνική περιφέρεια, εάν στις προϋποθέσεις ίδρυσης μη κρατικών Πανεπιστημίων δεν τεθούν κριτήρια, που θα λαμβάνουν υπόψη χωροταξικά χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων (ΕΔΚΑ) της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με βάση την απογραφή του 2021, το 50% του πληθυσμού της χώρας συγκεντρώνεται στο 4,3% της επικρατείας και το 80% στο 25,2%. Το φαινόμενο αυτό θα έχει σαν συνέπεια οι περισσότεροι υποψήφιοι φοιτητές, οι οποίοι θα αποτυγχάνουν κατά την προσπάθεια εισαγωγής τους σε δημόσιο πανεπιστήμιο, στον τόπο μόνιμης διαμονής τους, σε σχολή πρώτης επιλογής τους, με βεβαιότητα να επιλέγουν κάποιο μη κρατικό πανεπιστήμιο στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ίδια συμπεριφορά θα ακολουθηθεί και σε περιπτώσεις στις οποίες θα συγκρίνεται το κόστος σπουδών σε ένα περιφερειακό Δημόσιο ΑΕΙ έναντι του κόστους σπουδών σε μη κρατικό πανεπιστήμιο του ίδιου γνωστικού πεδίου, στα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα (ανάλογο είναι το φαινόμενο αυτό με την αιμορραγία των Περιφερειακών ΑΕΙ λόγω των μεταγραφών).

Είναι προφανές, ότι κατ΄αυτόν τον τρόπο θα συνεχιστεί το φαινόμενο της συγκέντρωσης φοιτητών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με συνέπεια να ενταθεί ο στρεβλός τρόπος ανάπτυξης της χώρας και η περαιτέρω ερήμωση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.                 

Φέρνοντας στο μυαλό μας τη διάρθρωση, την κατανομή των σχολών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας ανά την Περιφέρεια και το είδος των Σχολών του, αβίαστα θα βγάλουμε το συμπέρασμα για το μέλλον που επιφυλάσσει για το Πανεπιστήμιό μας η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων χωρίς χωροταξικά κριτήρια.

Παράλληλα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κατά τη δεκαετία 2011/2021 η πληθυσμιακή συρρίκνωση στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ξεπέρασε το 10% -το υψηλότερο ποσοστό στη χώρα-,  η ιδιαίτερη περίοδος που διανύει η Δυτική Μακεδονία με την απολιγνιτοποίηση σε πλήρη εξέλιξη, αλλά και ο σημαντικός ρόλος που καλείται να διαδραματίσει στην μελλοντική πορεία της περιοχής μας το Πανεπιστήμιο, διαμορφώνουν μια συγκυρία εξαιρετικά δύσκολη, μια συγκυρία που διαγράφει ένα ζοφερό μέλλον για την περιοχή μας.

Είναι αναγκαίο να επισημάνουμε πως η αναβάθμιση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, προκειμένου αυτό να αποτελέσει ουσιώδη μοχλό ανάπτυξης, είναι στόχος που πρέπει να τον υπηρετούν όλοι ανεξαιρέτως στην Περιφέρειά μας. Αυτοδιοίκηση και άλλες συλλογικότητες, πολίτες και πάνω απ΄ όλα το στελεχιακό δυναμικό του Πανεπιστημίου, είναι αναγκαίο να εργαστούν συστηματικά για την επίτευξη του στόχου αυτού.

Και βεβαίως η ενίσχυσή του είναι πρωτίστως Κυβερνητική ευθύνη.

Είναι λοιπόν κρίσιμο η ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων να μην αποτελέσει την ταφόπλακα στις προοπτικές και το μέλλον της περιοχής μας.

Οι αριθμοί που προκύπτουν από τις διεθνείς τάσεις και την εμπειρία άλλων κρατών, δείχνουν πως το εγχείρημα της ίδρυσης μη κρατικών Πανεπιστημίων έχει τη δυνατότητα να προσκομίσει πολλαπλά οφέλη για την ελληνική οικονομία, εφόσον γίνει με προσοχή και με στόχο να συμβάλλει στην περιφερειακή ανάπτυξη, κερδίζοντας παράλληλα την εμπιστοσύνη τόσο των Ελλήνων, όσο και των ξένων φοιτητών.