Μελέτη αποκατάστασης των Εδαφών: Συνεδρίαση 1ης Ειδικής Γνωμοδοτικής Επιτροπής

Μελέτη αποκατάστασης των Εδαφών: Συνεδρίαση 1^ης Ειδικής Γνωμοδοτικής Επιτροπής

Συνεδρίασε την Τρίτη 14.11.2023 με τηλεδιάσκεψη η 1^η  πενταμελής Ειδική Γνωμοδοτική Επιτροπή (ΕΓΕ) για την υποστήριξη των αρμοδίων οργάνων της αναθέτουσας  αρχής/αναθέτοντος φορέα και κατόπιν αιτήματός τους στο πλαίσιο της εκτέλεσης εκ μέρους του Αναδόχου των συμβάσεων μελετών και της παραλαβής των μελετών, που αφορούν στα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ) εντός της Ζ.ΑΠ. Κοζάνης και εντός της Ζ.ΑΠ. Φλώρινας.. Η ΕΓΕ συστήθηκε και συγκροτήθηκε με Απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων με ΑΠ 125104 – 22-12/10.1.2023 (επιτροπή σημείου Αγ).

Η ΕΓΕ συνεδρίασε με πρόσκληση του Προέδρου της Επιτροπής, με ημερήσια διάταξη την παροχή σύμφωνης γνώμης επί της παραλαβής των μελετών, που αφορούν στα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ) ΔΑΜ εντός της  Δυτικής Μακεδονίας (ΕΠΣ πυρήνα απολιγνιτοποίησης ΖΑΠ Πτολεμαΐδας, και ΕΠΣ πυρήνων απολιγνιτοποίησης Αμυνταίου, Κλειδίου και Αχλάδας).

Στη συνεδρίαση έλαβαν μέρος τα εξής μέλη της ΕΓΕ:

α) Δημήτρης Οικονόμου, Ομότιμος Καθηγητής Πολεοδομίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και μέλος διοικητικού συμβουλίου της ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ ως Πρόεδρος, εκ μέρους του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

β) Μάγδα Τσιρώνη Χωροτάκτης Πολεοδόμος, συνεργάτης του Γενικού Γραμματέα Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ, ως τακτικό μέλος, εκ μέρους του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

γ) Βασιλική Παντελοπούλου του Κωνσταντίνου, Δικηγόρος, ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ, εποπτεύων φορέας του Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

δ) Γιώργος Δημητρίου του Πέτρου, Γεωλόγος, ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ, εποπτεύων φορέας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

ε) Γρηγόριος Τσιούμαρης, Αντιπεριφερειάρχης Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.

Πέραν των μελών της ΕΓΕ, είχαν προσκληθεί χωρίς δικαίωμα ψήφου για να ενημερώσουν την Επιτροπή επί της ημερήσιας διάταξης της συνεδρίασης εκπρόσωποι της ΔΕΗ ΑΕ, της ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ, των μελετητών των ΕΠΣ, και του Πράσινου Ταμείου.

Αρχικά, ο Πρόεδρος της ΕΓΕ έκανε μια σύντομη παρουσίαση της πορείας των μελετών των δύο ΕΠΣ της ημερήσιας διάταξης, με κύρια σημεία τα εξής:

• Τα βασικά βήματα μέχρι σήμερα ήταν η ανάθεση των μελετών στους αναδόχους (2.3.2023), η υποβολή σε προκαταρκτική μορφή του σταδίου Α των δύο μελετών από τους αναδόχους στην ΔΕΗ ΑΕ (19.7.2023), και η αποστολή της προκαταρκτικής μορφής του  σταδίου Α των δύο μελετών στο ΥΠΕΝ, 2.10.2023).
• Σε συζητήσεις με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ (Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού και Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης) έχουν αρχίσει να εξετάζονται  οι επιμέρους μελέτες του σταδίου Α (Κύρια μελέτη, Γεωλογική Μελέτη, Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων), και έχουν γίνει προσαρμογές των κειμένων και χαρτών των μελετών που έχουν προκύψει από τις συζητήσεις αυτές. Η διαδικασία έγκρισης των ΕΠΣ βρίσκεται σε εξέλιξη.
• Για την οριστική υποβολή του σταδίου Α των μελετών από τη ΔΕΗ ΑΕ στο ΥΠΕΝ προς έγκριση πρέπει να προηγηθεί παροχή σύμφωνης γνώμης επί της παραλαβής τους από την ΕΓΕ.

Επίσης, ο Πρόεδρος ενημέρωσε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η προβλεπόμενη από το νόμο και τις σχετικές συμβάσεις μεταβίβαση στη ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ από την ΔΕΗ ΑΕ μέρους των εκτάσεών της εντός των λιγνιτικών πεδίων. Ήδη οι εκτάσεις αυτές έχουν μεταφερθεί σε θυγατρική εταιρεία της ΔΕΗ ΑΕ (τη Μεταλιγνιτική ΑΕ) η οποία στη συνέχεια έχει αποκτηθεί από τη ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ.

Τέλος, ο Πρόεδρος εξήγησε ότι οι μελέτες των ΕΠΣ που θα παρουσιαστούν στην σημερινή συνεδρίαση αποτελούν το προϊόν του Α σταδίου της μελετητικής διαδικασίας το οποίο αποτελεί το σημείο εκκίνησης για την εγκριτική διαδικασία του ΕΠΣ. Η τελευταία περιλαμβάνει την ολοκλήρωση της συνεργασίας με τις υπηρεσίες του ΥΠΕΝ και την αναπροσαρμογή με βάση αυτών των αρχικών υποβληθεισών μελετών, την ανάρτηση και δημόσια διαβούλευση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, την περαιτέρω προσαρμογή στα πορίσματα της διαβούλευσης των μελετών, την αποδοχή τους από το ΚΕΣΥΠΟΘΑ, τον έλεγχό τους από το ΣτΕ, και τελικά την έκδοση του εγκριτικού προεδρικού διατάγματος. Παράλληλα με την εγκριτική διαδικασία θα εκπονούνται τα στάδια Β και Γ των μελετών. Συνεπώς, οι παρουσιαζόμενες σήμερα στην ΕΓΕ μελέτες δεν αποτελούν την οριστική μορφή των ΕΠΣ, η οποία θα προκύψει σταδιακά μέσα από την αναφερόμενη πιο πάνω διαδικασία. Στο διάστημα αυτό θα υπάρξουν εισροές από διάφορες πλευρές,  τροποποιήσεις, και βελτιώσεις. Ειδικότερα για τη διαβούλευση της ΣΜΠΕ, προβλέπεται υποχρεωτικά η γνωμοδότηση της τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ παράλληλα υπάρχει δυνατότητα κάθε ενδιαφερόμενου, ατόμου ή φορέα, συμπεριλαμβανόμενων της Περιφέρειας και των Δήμων, να υποβάλουν και αυτοτελώς σχόλια και προτάσεις.

Το μέλος της ΕΓΕ κ. Γρηγόρης Τσιούμαρης, Αντιπεριφερειάρχης Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας δήλωσε εισαγωγικά τα εξής:

Εκφράζω την απόλυτη ικανοποίησή μου που ένα διαχρονικό και συγχρόνως μακροχρόνιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας για την αποκατάσταση των εδαφών από την εξορυκτική δραστηριότητα της ΔΕΗ ξεκίνησε στα πρώτα στάδια της διαδικασίας της μελέτης προς την τελική παράδοσή της και μάλιστα σε 4 μήνες από την ανάθεσή της που όπως γνωρίζουμε ο ελάχιστος απαιτούμενος χρόνος υπολογιζόταν στον 1,5 χρόνο.

Απλά για να βοηθήσω την αρχική διαδικασία θα ήθελα να ρωτήσω εάν στο ξεκίνημα της μελέτης ελήφθησαν υπ΄όψιν κάποια δεδομένα της τρέχουσας κατάστασης όπως για παράδειγμα:

• Το πρόβλημα με την έγκριση των ρυμοτομικών σχεδίων για τη μετεγκατάσταση των οικισμών Αναργύρων και Μαυροπηγής  από το ΣτΕ λόγω έλλειψης σχετικής πρόβλεψης από υπερκείμενο σχεδιασμό.
• Το μάστερ πλαν από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης για τη δημιουργία κέντρου μηχανοκίνητου αθλητισμού στο ΒΑ άκρο του λιγνιτικού πεδίου Πτολεμαΐδας.
• Η ενσωμάτωση των επιχειρηματικών πάρκων που αποφάσισε το Περιφερειακό Συμβούλιο κι εκπονεί την μελέτη η ΑΝΚΟ και ιδιαίτερα στον χώρο Μεράς Αμυνταίου πλησίον των λιγνιτικών πεδίων.
• Η ευστάθεια των πρανών και πιθανή κατάρρευση του εδάφους προς τις υπάρχουσες λίμνες καθώς επίσης και για την διαρροή υπογείων υδάτων των λιμνών λόγω υψομετρικής διαφοράς, όπως παρουσιάστηκε στο Περιφερειακό Συμβούλιο από τον Αντιπεριφερειάρχη Αγροτικής Ανάπτυξης και Καθηγητή Γεωπονίας του Π.Δ.Μ. Βασίλη Άμπα.

Στην συνέχεια, έγινε παρουσίαση των μελετών του σταδίου Α των δύο ΕΠΣ από τους μελετητές, με διευκρινήσεις σε κάποιες περιπτώσεις επί του θεσμικού πλαισίου από τον κ. Δ. Οικονόμου. Επακολούθησε σχετική συζήτηση μεταξύ των μελών της Επιτροπής.

Βασικά στοιχεία των μελετών που συζητήθηκαν είναι κυρίως τα εξής:

• Ο προσδιορισμός της Περιοχής Επέμβασης των ΕΠΣ

Στο ΕΠΣ Πτολεμαΐδας η Περιοχή Επέμβασης αποτελείται από το λιγνιτικό πεδίου της ΔΕΗ και από δύο μικρές πρόσθετες εκτάσεις εκτός του λιγνιτικού πεδίου, στο ΒΔ τμήμα της Περιοχής Επέμβασης («οικισμός ΔΕΗ») και στο ΝΔ τμήμα της Περιοχής Επέμβασης. Στόχος των δύο προσθηκών είναι η χωροθέτηση δραστηριοτήτων συμπληρωματικών/υποστηρικτικών των στόχων του ΕΠΣ, και ειδικότερα στην περίπτωση της προσθήκες στο ΝΑ της Περιοχής Επέμβασης η παροχή θεσμικής δυνατότητας (καθορισμός χρήσης γης) που θα επιτρέπει την ενδεχόμενη μελλοντικών χωροθέτηση βιομηχανικών δραστηριοτήτων (δυνητικά με καθεστώς Επιχειρηματικού Πάρκου).

Στο δεύτερο ΕΠΣ ΔΑΜ της Δυτικής Μακεδονίας η Περιοχή Επέμβασης αποτελέστηκε από τρεις διακριτούς πυρήνες με λειτουργική σχέση μεταξύ τους: το λιγνιτικό πεδίο Αμυνταίου, το τμήμα του λιγνιτικού πεδίου Κλειδίου που ανήκει στην ΔΕΗ, και το λιγνιτικό πεδίο Αχλάδας που ανήκει στην ΔΕΗ. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η περιοχή επέμβασης μπορεί να αποτελείται από διακριτά (μη όμορα) τμήματα, εφόσον μεταξύ των επιμέρους τμημάτων της υπάρχει λειτουργική ενότητα και εξυπηρετούνται οι στόχοι του ΕΠΣ, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση στην περίπτωση αυτή είναι να ακολουθηθεί η διαδικασία προέγκρισης του ΕΠΣ. Σχετικές μελέτες (τεχνικές εκθέσεις) προέγκρισης ήδη εκπονούνται με ευθύνη της ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ και θα υποβληθούν προς έγκριση στο ΥΠΕΝ εντός του Νοεμβρίου 2023.

• Ο προσδιορισμός των Ζωνών Άμεσης Επιρροής (ΖΑΕ) των ΕΠΣ

Οι ΖΑΕ των ΕΠΣ αποτελούνται από ζώνη δύο χλμ. περί κάθε Περιοχή Επέμβασης, στις οποίες έχουν προστεθεί και οι πλησίον κάθε Περιοχής Επέμβασης περιοχές του δικτύου Natura 2000 (περιπτώσεις ΖΑΕ Αμυνταίου και ΖΑΕ Κλειδίου). Σύμφωνα με τη νομοθεσία (ν.4447/2016 όπως ισχύει) η ΖΑΕ αποτελεί την περιοχή που περιβάλλει την περιοχή επέμβασης και βρίσκεται σε άμεση συσχέτιση με αυτήν λόγω της αλληλεπίδρασης των πολεοδομικών και λοιπών λειτουργιών της, ονομάζεται ζώνη άμεσης επιρροής. Στην παρούσα περίπτωση, τα δύο ΕΠΣ προωθούν τους στόχους της ΔΑΜ (Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης) με την διακοπή της εξόρυξης και (όπου υπάρχουν)  των συμβατικών ΑΗΣ εντός των Περιοχών Επέμβασης (συνεπώς, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των Περιοχών Επέμβασης και των αντίστοιχων ΖΑΕ δεν αφορούν την περίοδο λειτουργίας των ορυχείων και των ΑΗΣ πριν από την απολιγνιτοποίηση). Σημειώνεται, επίσης, ότι η ΔΕΗ έχει υποβάλλει προς έγκριση στο ΥΠΕΝ Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για την έκδοση νέων ΑΕΠΟ προσαρμοσμένων στις νέες συνθήκες, και με αυτές τις ΜΠΕ είναι συντονισμένα τα ΕΠΣ.

• Ο προσδιορισμός των ευρύτερων περιοχών των ΕΠΣ

Οι ευρύτερες περιοχές των ΕΠΣ αποτελούνται, σύμφωνα με το νόμο, από όλες τις Δημοτικές Ενότητες που περιλαμβάνουν τις αντίστοιχες Περιοχές Επέμβασης.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, τα ΕΠΣ περιέχουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις για την επίτευξη των σκοπών τους, εντός της περιοχής επέμβασης, αλλά είναι κατ’ εξαίρεση επιτρεπτό τα ΕΠΣ να και εκτός της Περιοχής Επέμβασης προσδιορίζουν υποδομές, μέτρα και όρους που είναι αναγκαίοι για την οργανική ενσωμάτωση της περιοχής επέμβασης στην ευρύτερη περιοχή που την περιβάλλει. Σημειώνεται ότι το πρόβλημα επισημάνθηκε κατά την διάρκεια της συνεδρίασης της ΕΓΕ από τον κ. Τσιούμαρη. Η  δυνατότητα αυτή αξιοποιείται ήδη από το ΕΠΣ Πτολεμαΐδας με την πρόβλεψης της δημιουργίας δύο οικισμών εντός της ευρύτερης περιοχής, ως εξής:

• Στην εκτός σχεδίου «Κουρί» της ΔΕ Πτολεμαΐδας του Δ. Εορδαίας, σε έκταση περ. 740 στρ., με έγκριση τοπικού ρυμοτομικού σχεδίου, για τη μετεγκατάσταση του οικισμού Αναργύρων της ΤΚ Αναργύρων, ΔΕ Αετού, Δ. Αμυνταίου.
• Στην εκτός θέση « Ρεμιναλάρ» στο «αγρόκτημα Μαυροπηγής» δυτικά του Μαυροδενδρίου και από τη δυτική πλευρά της ΕΟ Κοζάνης-Πτολεμαΐδας, σε έκταση περ. 395 στρ., με έγκριση τοπικού ρυμοτομικού σχεδίου, για τη μετεγκατάσταση του οικισμού Μαυροπηγής.

Η Επιτροπή ενημερώθηκε ότι στις δύο πιο πάνω  περιπτώσεις έχουν  εκπονηθεί και αποσταλεί στο ΣτΕ προς έγκριση σχέδια προεδρικών διαταγμάτων για την έγκριση ρυμοτομικών σχεδίων γιε τη μετεγκατάσταση των οικισμών Αναργύρων και Μαυροπηγής, τα οποία όμως απορρίφθηκαν επειδή δεν υπήρχε σχετική πρόβλεψη σε επίπεδο υπερκείμενου, χωροταξικού ή πολεοδομικού, σχεδιασμού (βλ. αντιστοίχως ΣτΕ 191/2022 και ΣτΕ 100/2022). Η πρόβλεψη των δύο αυτών οικισμών από το ΕΠΣ Πτολεμαΐδας καλύπτει αυτήν την έλλειψη, και συνεπώς η ολοκλήρωση της έγκρισης των ρυμοτομικών σχεδίων τους θα μπορεί να γίνει μετά την έγκριση του ΕΠΣ.

• Η πρόταση των ΕΠΣ

Σε προγραμματικά κείμενα που έχουν στο παρελθόν συνταχθεί στο πλαίσιο της ΔΑΜ, μεταξύ των οποίων και ο ν.4956/2022 (Κύρωση της Προγραμματικής Σύμβασης της παρ. 4 του άρθρου 155 του ν. 4759/2020 μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και των ανωνύμων εταιρειών με διακριτικό τίτλο «ΜΕΤΑΒΑΣΗ Α.Ε.» και «ΔΕΗ Α.Ε.».»)  είχαν προταθεί ζώνες με επιθυμητές δραστηριότητες στα λιγνιτικά πεδία μετά την απολιγνιτοποίηση. Τα ΕΠΣ καθορίζουν στην Περιοχή Επέμβασης ζώνες «γενικών χρήσεων» του πδ 59/2018 κάθε μια από τις οποίες επιτρέπει την χωροθέτηση ενός συνόλου «ειδικών χρήσεων γης» του ίδιου πδ. Η πολεοδομική έννοια της «χρήσης γης» έχει συγγένεια με την έννοια της «δραστηριότητας» στα προγραμματικά κείμενα αλλά διαφέρει σαφώς από αυτήν, τόσο από  θεσμική άποψη όσο και ως προς πραγματικό περιεχόμενο. Με την επισήμανση αυτή, παρουσιάστηκαν οι ζώνες  γενικών χρήσεις, και οι επιτρεπόμενες ειδικές χρήσεις σε κάθε γενική χρήση, που προτείνονται από τα δύο ΕΠΣ, και οι αντίστοιχοι χάρτες.

Οι γενικές χρήσεις γης που προτείνονται από τα δύο ΕΠΣ είναι οι εξής:

• Αγροτική χρήση (άρ. 14)
• Διατήρηση οικοτόπων και ειδών (άρ. 14.γ)
• Εγκαταστάσεις Αστικών Υποδομών Κοινής Ωφέλειας (άρ. 12)
• Ειδικές χρήσεις (άρ. 13)
• Ελεύθεροι χώροι-Αστικό Πράσινο (άρ. 7)-παρ. 2
• Παραγωγικές δραστηριότητες  υψηλής όχλησης (άρ. 11)
• Παραγωγικές δραστηριότητες  χαμηλής και μέσης όχλησης (άρ. 8)

• Τουρισμός-Αναψυχή (άρ. 5)
• Δασικός νόμος  998/79.

Ο χαρακτήρας των πιο πάνω γενικών χρήσεων αναλύθηκε, και εντοπίστηκαν στους χάρτες οι αντίστοιχες ζώνες. Ενδεικτικά, ειπώθηκε ότι:

• Οι γενικές χρήσεις Παραγωγικές δραστηριότητες  υψηλής όχλησης (άρ. 11) και Παραγωγικές δραστηριότητες  χαμηλής και μέσης όχλησης (άρ. 8) αντιστοιχούν και στην δραστηριότητα «βιομηχανική χρήση» των προγραμματικών κειμένων.
• Η γενική χρήση Εγκαταστάσεις Αστικών Υποδομών Κοινής Ωφέλειας (άρ. 12) επιτρέπει, μεταξύ άλλων, τη χωροθέτηση ΑΠΕ.
• Οι ζώνες με τον χαρακτηρισμό «Δασικός νόμος  998/79» περιλαμβάνουν τις εκτάσεις που κυρωμένου δασικού χάρτου που υπάγονται στην δασική νομοθεσία.
• Οι γενικές χρήσεις Αγροτική χρήση (άρ. 14) και Ελεύθεροι χώροι-Αστικό Πράσινο (άρ. 7 παρ. 2) επιτρέπουν μεγάλο αριθμό ειδικών χρήσεων, μεταξύ των οποίων διάφορες μορφές γεωργίας.
• Η γενική χρήση Διατήρηση οικοτόπων και ειδών (άρ. 14.γ) καθορίστηκε στις περιοχές των υπό διαμόρφωση, σύμφωνα με τις υπό έγκριση ΜΠΕ της ΔΕΗ, λίμνες.
• Η γενική χρήση Ειδικές χρήσεις (άρ. 13) επιτρέπουν, μεταξύ άλλων, την χωροθέτηση κέντρου μηχανοκίνητου αθλητισμού. Ειδικότερα τέθηκε από τον κ. Τσιούμαρη το θέμα της προσαρμογής του κέντρου αυτού που ήδη προβλέπεται στο ΕΠΣ Πτολεμαΐδας στα χαρακτηριστικά του αντίστοιχου κέντρου που είχε προταθεί παλαιότερα από την προαναφερθείσα μελέτη (μάστερ πλαν).

Ο κ. Τσιούμαρης στο πλαίσιο της συζήτησης επί της πρότασης των ΕΠΣ εξέφρασε την ικανοποίησή του για τις απαντήσεις που έλαβε σχετικά με:

• Την μετεγκατάσταση των οικισμών Αναργύρων και Μαυροπηγής.
• Την χωροθέτησητης πίστας μηχανοκίνητου αθλητισμού
• Την ενσωμάτωση των επιχειρηματικών πάρκων στην μελέτη

Ενώ όπως τόνισε η βούληση και ο οραματισμός της τοπικής κοινωνίας για τη διαμόρφωση της οριστικής μελέτης θα διατυπωθεί στο Περιφερειακό Συμβούλιο όπως προβλέπεται από την προαναφερθείσα διαδικασία.

Σημειώνουμε τέλος ότι η εκπρόσωπος του Πράσινου Ταμείου κ. Χούλη που είχε προσκληθεί στην συνεδρίαση ανέφερε ότι είναι θετικό ότι η μελέτη των ΕΠΣ λαμβάνει υπόψη τις απόψεις των τοπικών κοινωνιών και μέσω της ΕΓΕ.

Μετά τα προαναφερόμενα, η Ειδική Γνωμοδοτική Επιτροπή εξέφρασε  σύμφωνη γνώμη επί της παραλαβής των μελετών των ΕΠΣ Πτολεμαΐδας και Αμυνταίου-Κλειδίου-Αχλάδας, στο παρόν στάδιο.